"Ukrayna özü Krımı Rusiyaya verib"- Lukaşenkonun sözləri köhnə yaraları yenidən açdı

Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko bildirib ki, Ukrayna 2014-cü ildə Krımı faktiki olaraq müqavimətsiz şəkildə Rusiyaya təhvil verib. Onun sözlərinə görə, Krımda Ukrayna tərəfindən heç bir hərbi müqavimət göstərilməyib və bu səbəbdən baş verənləri “işğal” və ya “ilhaq” kimi terminlərlə ifadə etmək daha çox fəlsəfi yanaşmadır. Lukaşenko hesab edir ki, Rusiya həmin dövrdə Krımda olan qüvvələrlə razılıq əldə edərək prosesi silahlı toqquşmasız həyata keçirib.  

Maraqlıdır, Lukaşenkonun bu yanaşması 2014-cü il Krım hadisələrinin beynəlxalq hüquq baxımından qiymətləndirilməsinə necə təsir edə bilər və bu cür arqumentlər Rusiyanın mövqeyini legitimləşdirməyə xidmət edirmi? 

Sözügedən mövzu ilə bağlı TodayPress TV-yə danışan politoloq Tofiq Abbasov bildirib ki, Krım hadisələri Ukraynadakı daxili böhran və zəif nəzarət nəticəsində yetişmiş proses idi: 

"Krım hadisələri təsadüfi və qəfil baş vermədi. Xüsusilə 2000-ci illərin əvvəllərindən etibarən Ukraynada dərin daxili ziddiyyətlər, siyasi qarşıdurmalar və hakimiyyət uğrunda mübarizə mövcud idi. Krım bu proseslər fonunda uzun müddət diqqətdən kənarda qalan, lakin həssas region kimi qalırdı. Əhalinin böyük hissəsi rusdilli idi, Kiyevin bölgə üzərində real nəzarəti zəif idi və Ukrayna daxilində bəzi yüksək vəzifəli şəxslər Krımı iqtisadi və strateji baxımdan problemli ərazi kimi qiymətləndirirdilər. Buna baxmayaraq, Xruşşov dövründə Krımın Ukraynaya verilməsi sonradan ciddi mübahisələrə yol açdı".

Ekspert qeyd edib ki, Ukraynadakı parçalanma Krımı daha da həssas etdi:

"Regionda rusdillilərlə yanaşı, Krım tatarları da yaşayırdı. Tatarlar tarixi baxımdan Krımın yerli əhalisi olsalar da, Stalin dövründə kütləvi sürgünə məruz qalmış, yalnız sonradan qismən geri dönə bilmişdilər. Ukraynada “narıncı inqilab”dan sonra Qərbyönlü və rusiyapərəst qüvvələr arasında qarşıdurma daha da dərinləşdi, ölkə tədricən Qərb–Rusiya rəqabətinin açıq meydanına çevrildi. Bu zəiflik fonunda Krım məsələsi də kəskinləşdi və Ukrayna tərəfi bölgədə ciddi siyasi və hərbi müqavimət göstərə bilmədi".

Onun sözlərinə görə, eyni zamanda, NATO-nun Krımla bağlı hərbi-dəniz planlarının mövcudluğu barədə məlumatlar Rusiyanı sürətli addım atmağa sövq etdi. Moskva Sevastopolun və ümumilikdə Krımın NATO nəzarətinə keçə biləcəyi riskini nəzərə alaraq prosesi açıq toqquşmasız, mərhələli şəkildə həyata keçirdi. Yerli referendum keçirildi və rusdilli əhalinin böyük hissəsi Rusiyaya qoşulmaq istədiyini bəyan etdi. Bu proses fonunda Qərbin reaksiyası da sərt olmadı; formal etirazlar səsləndirilsə də, real təzyiq mexanizmləri işə salınmadı və faktiki olaraq səssiz barışıq yarandı.

Analitik həmçinin vurğulayıb ki, beynəlxalq passivlik yeni presedentlərə yol açdı:

"Bu hadisələr göstərdi ki, 2014-cü ilə qədər beynəlxalq sistemdə ciddi boşluqlar mövcud idi və bu boşluqlardan böyük güclər istifadə edirdi. Rusiya isə bu addımı ilə beynəlxalq münasibətlərdə təhlükəli presedent yaratdı. Oxşar vəziyyət daha əvvəl Azərbaycan–Ermənistan münaqişəsində də müşahidə olunmuşdu: ATƏT-in Minsk Qrupu, BMT və digər beynəlxalq institutlar illərlə passiv mövqe tutmuş, qəbul edilən qərarlar icrasız qalmışdı. Bu yanaşma yeni hüquq pozuntuları üçün zəmin yaratdı".

T. Abbasov sonda əlavə edib ki, Lukaşenko məsuliyyətin bir hissəsini zəif mövqe tutan tərəflərin üzərinə qoyur:

"Bu kontekstdə Lukaşenkonun mövqeyi müəyyən qədər anlaşılandır. O, Rusiyanın yaxın müttəfiqi kimi Moskvanı açıq ittiham etmək istəmir, eyni zamanda Qərbin sərt təzyiqləri rəsmi Minski daha ehtiyatlı davranmağa vadar edir. Lukaşenkonun yanaşmasına görə, əgər beynəlxalq ictimaiyyət qayda pozuntularına vaxtında və prinsipial reaksiya vermirsə, məsuliyyətin bir hissəsi də öz maraqlarını qoruya bilməyən, zəif mövqe tutan tərəflərin üzərinə düşür". 

 Jalə Rövşən

TodayPress TV